Nguyễn Văn Phương

Nghệ Nhân Nguyễn Văn Phương

Tên: Nguyễn Văn Phương
Năm Sinh: 1972
Quê Quán: làng Kim Phúc, xã Xuân Hoà, huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hoá.
Tiểu sử: Là thầy giáo dạy toán tại Trường THCS xã Xuân Tín – Nghệ nhân cây cảnh.
Câu nói tâm đắc:

Chơi nghệ thuật nhưng đừng đùa nghệ thuật!

Cơ Duyên Với Bonsai

Nhiều người biết đến nghệ nhân cây cảnh Nguyễn Văn Phương với những tác phẩm bồn cảnh giàu tính nghệ thuật và đa chủng loại, nhưng có lẽ, ít người biết đến một thầy giáo dạy toán Nguyễn Văn Phương với một hành trình tiến thân vào nghệ thuật cây cảnh đầy gian lao và thú vị. Có thể nói, cuộc hành trình ấy nó cũng trầm phù như cái biểu đồ hình Sin, nhưng nó không đơn thuần chỉ là một khái niệm toán học cơ bản là Y=Sin(X), mà nó còn khúc khỉu và choẽ cạnh như những móng chân gà trong nghệ thuật cắt tỉa chi răm trong phái Lĩnh Nam vậy.

Tôi đến thăm anh vào một ngày hè năm Ất Tỵ. Anh cùng phu nhân tiếp tôi tại phòng khách của căn nhà anh chị đã xây dựng từ rất lâu rồi mà chưa hoàn thiện. Trong không gian nhỏ chỉ vài mét vuông ấy, người đàn ông trong dáng vẻ quắc thước, nghiêm nghị của một ông giáo luôn nở nụ cười lành khi tiếp chuyện với tôi. Cái vẻ chỉn chu và lịch lãm của một người đã bước vào tuổi tri thiên mệnh, lại làm việc lâu năm trong ngành giáo dục không lẫn vào đâu được.

Chúng tôi vừa uống trà, vừa trò chuyện. Chuyện cũng chỉ là chuyện cây, chuyện nghề, mà thoát cái đồng hồ đã điểm đến giờ của Bát Thuần Càn. Anh kể tôi nghe về quá trình anh đến với nghệ thuật bonsai từ những năm 1989-1990. Khi ấy, chủ yếu dân ta còn chuộng và thích các dòng cây lá kim như Tùng Cối. Và anh cũng dự mình vào cuộc chơi từ loại cây này. Đây là một loại cây tưởng dễ chơi, nhưng kỳ thực đòi hỏi một kỹ thuật tạo tác và chăm sóc không hề dễ. Tuy Thanh Hoá là mảnh đất bắc miền trung có khí hậu khá nắng về mùa hè, thích hợp với cây lá kim, nhưng các mùa khác thì ẩm thấp, nhiều mưa, nên không chơi được lũa. Thêm nữa là dòng cây này chậm lớn, người chơi mà nóng ruột hay dục tốc thì dễ thất bại. Nhưng vào tay người có nghề, biết cách “vẽ lối” và am

tường về sinh lý của cây, hiểu được những đặc điểm sinh trưởng, họ dễ dàng chăm sóc tốt và cho ra những tác phẩm như mong muốn. Chính những năm tháng làm Tùng Cối này đã cho anh nhiều kinh nghiệm quý báu, tích luỹ và hàm dưỡng được rất nhiều kỹ thuật cho việc tạo tác cũng như định dáng cho cây cảnh sau này. Với tư duy logic của một thầy giáo dạy toán, lại đam mê và khổ công tìm tòi học hỏi trong sách vở của người Tàu do các cụ ta trước đây để lại, cộng với sự nỗ lực không mệt mỏi, anh dần dần có cho mình một “túi khôn” đáng kể. Giới chơi cây trên mảnh đất Thọ Xuân giàu huyền thoại, chẳng ai không biết đến tên anh. Nhưng người ta biết đến anh không chỉ vì anh làm cây đẹp, mà một phần vì cách anh đến với mọi người bằng cả sự chân thành và cận nhân tình. Anh không có cái vẻ khinh khỉnh của người mới giỏi, cũng không có cái lên mặt của người mới giàu. Anh đi đâu và đến đâu cũng chỉ có sự chân chất và sảng khoái của một hảo hán, nhưng lại từ tốn của một ông thầy. Nên người nhiều tuổi quý anh, người ngang tuổi yêu anh, người kém tuổi trọng anh. Tất nhiên, kẻ xôi thịt trong thiên hạ hay ghen ăn tức ở thì họ vốn chẳng ưa ai, nên cũng chẳng cần bàn đến họ ở đây.

Anh sinh năm 1972, tuổi Nhâm Tý. Thiên can Nhâm thuộc hành Thuỷ, địa chi Tý cũng thuộc hành Thuỷ. Theo như kiến thức trong huyền học thì đây là người thường có trí tuệ cao, linh hoạt trong mọi chuyện và nhanh nhẹn, có tư duy sắc bén, thích khám phá và có khả năng ứng biến tốt trong nhiều tình huống. Tôi đã từng chứng kiến anh “phá” một cây hoàn thiện, rồi biến nó thành một cây với dáng vẻ và phong cách hoàn toàn khác chỉ trong vài phút. Để làm được điều như thế đòi hỏi người nghệ nhân phải có một trình độ vững vàng về chuyên môn và một tư duy hình khối, bố bạch không gian trừu tượng phong phú mới có thể đưa ra giải pháp và quyết định nhanh chóng được. Trong Tử Vi, người thuộc Cung Khảm (khảm vi thuỷ), quả đúng có đặc điểm này, đó là khả năng tư duy sáng tạo và khả năng giải quyết vấn đề rất tốt. Có lẽ, trời sinh mỗi người đều cho học một sứ mệnh và một năng khiếu trội, và ở anh, cái năng khiếu trội ấy không lẫn lộn với ai.

Sinh ra tại làng quê Kim Phụng, thuộc xã Xuân Hoà, nơi con sông Chu như dòng sữa ngọt uốn lượn để nuôi làng, nuôi dân và nuôi những tấm lòng chân thiện. Anh lớn lên trong một gia đình có cha là thanh niên xung phong, mẹ làm nông nghiệp. Giấc mơ ra khỏi luỹ tre làng duy nhất là con đường học vấn. Và cậu bé Phương của mảnh đất văn chương nhiều hơn lúa gạo ấy đã trở thành ông giáo làng khi tốt nghiệp sư phạm. Những năm tháng đi dạy ở những trường thuộc vùng núi và trung du của tỉnh, anh có thêm rất nhiều cơ hội để tiếp xúc với các nguồn nguyên liệu cho bồn cảnh. Đặc biệt là cây Duối của Xứ Thanh. Hơn 10 năm trước, các huyện Ngọc Lặc, Cẩm Thuỷ, Quan Sơn, Thọ Xuân… các dòng duối khai thác còn nhiều vô kể. Cây duối sinh trưởng ở đây rất khoẻ, bởi cái nắng, cái gió và điều kiện sinh trưởng đôi khi có sự khắc nghiệt, nhưng lại là cơ hội cho sự chọn lọc sinh tồn. Bởi vậy mà chất duối không nơi nào có được. Những cây già lên đến vài trăm năm, những cây được bà con trong dân trồng làm hàng rào, hay chim ăn trái nhả hạt mọc nơi bờ sông, triền núi đều rất già, củ bệ biến hoá, thân cành đều có chất kiêu bạc như những người con Xứ Thanh từ nghìn đời vậy. Khi câu chuyện về cây duối dần trở nên ồn ào và có xu hướng nóng lên trên thị trường, người ta mới giật mình nhìn nhận ra “nhưng ông lớn” miền ngoài đã mua gom không biết bao nhiêu cây cổ thụ từ mảnh đất này. Nghệ nhân Nguyễn Văn Phương cũng đến với cây Duối và tạo tác khá nhiều tác phẩm độc đáo. Một trong những tác phẩm tiêu biểu của anh là tác phẩm duối với tên Gia Hoà Vạn Sự Hưng được Chu Thị Bồn Cảnh Viên đang sở hữu và gìn giữ. Những tác phẩm của anh em trong làng chơi, với sự góp công, góp ý của anh thì khá nhiều. Có lẽ, nơi hồn cốt của một số nhà vườn nơi đây, trong đó có Chu Thị, bàn tay khéo léo, tài hoa của nghệ nhân Nguyễn Văn Phương đều góp một hai phần.

Người ta vẫn thường nói, bản chất của nghệ thuật bonsai là thu nhỏ thiên nhiên vào gang tấc, nhưng không phải ai cũng có thể làm được điều đó. Chơi nghệ thuật chứ đừng đùa với nghệ thuật. Chúng tôi nhận thấy có nhiều người đang đùa với nghệ thuật bồn cảnh. Thật may mắn và cũng thật vui khi được quen biết và học hỏi với một người chơi nghệ thuật thực sự như anh. Trân quý thật nhiều!

Quan Điểm Nghệ Thuật

Thiên nhiên là một cái gì đó thật gần gũi nhưng cũng rất thâm sâu và bí hiểm. Nghệ thuật Bonsai với mong muốn thu nhỏ thiên nhiên vào trong gang tấc, nhưng với không gian hạn chế chỉ thể hiện được một phần nào đó của tự nhiên gắn với mong muốn chân – thiện – mĩ của đời thường để tạo ra một bộ môn nghệ thuật gửi gắm trên một thực thể sống. Đây là điểm khác biệt với các bộ môn nghệ thuật khác, và cũng là điểm hấp dẫn của nghệ thuật bonsai, khiến người chơi luôn phấn khích và theo đuổi cái biến đổi không ngừng và không có giới hạn của nó.